Trafikte Cezaların Etkinliği Gündemde: Trafikte Haklarım Derneğinden TBMM’ye Resmî Başvuru

Dernek Başkanımız Yasemin Usta ve yönetim kurulu üyemiz Av. Tuğçe Demir “Ölümlü ve Yaralanmalı Trafik Kazalarına İlişkin Suçlarda Uygulanan Cezaların Caydırıcılık Düzeyinin İncelenmesi ve Etkinliğinin Artırılması” için alt komisyon kurulması talepleriyle ilgili dilekçe ve raporumuzu TBMM Dilekçe Komisyonu’na sundu.

Trafik Kaza İstatistikleri Endişe Veriyor

Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre, 2015-2023 yılları arasında meydana gelen trafik kazalarında 56.410 kişi hayatını kaybetmiş, 2.639.353 kişi ise yaralanmıştır. Yaralanan bireylerin uzun vadeli sağlık sorunları yaşayıp yaşamadığı veya engelli kalıp kalmadığına dair kesin verilere ise ulaşılamamaktadır. 2023 yılı itibarıyla trafik kazalarına ilişkin istatistiklerde dikkat çeken bir artış yaşanmıştır. Toplam kaza sayısı %6,6, ölümlü ve yaralanmalı kaza sayısı %19,2, maddi hasarlı kaza sayısı %4,2, toplam ölü sayısı %25,2 ve yaralı sayısı %21,5 oranında artmıştır.

Trafik kazaları, mağdurlarına ciddi manevi zararlara ve kalıcı yaşam kalitesi kayıplarına yol açarken, ekonomik maliyetleri de oldukça yüksektir. 2016'da 49,6 milyar TL, 2017'de 55,8 milyar TL ve 2018'de 66,4 milyar TL olarak hesaplanan trafik kazalarının maliyetleri, ülke ekonomisine olan ciddi yükü gözler önüne sermektedir. Bu kazalar, hem can kayıplarına hem de büyük ekonomik zararlara yol açarak, bireyler ve kamu maliyesi üzerinde önemli bir yük oluşturmaktadır.

Trafik Suçlarındaki Mevcut Cezalar Caydırıcı Değil

Türk Ceza Kanunu'na göre, trafik kazalarında taksirle ölüme sebebiyet veren sürücüler 2 ila 6 yıl, birden fazla kişinin ölümü veya yaralanması durumunda ise 2 ila 15 yıl hapis cezası ile yargılanmaktadır. Ancak uygulamada, genellikle üst sınırdan ceza verilmesi nadiren görülmektedir. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, cezaların ertelenmesi veya adli para cezasına çevrilmesi gibi uygulamalar, caydırıcılığı sağlamada yetersiz kalmaktadır. Uygulamada, adli para cezasının alt limitinde bir artış olsa da, verilen adli para cezalarının çoğunlukla alt sınırdan belirlendiği ve genellikle 24 eşit taksitte ödeme imkânı tanındığı gözlemlenmektedir. Örneğin, kaldırımda yürüyen bir yayayı öldüren bir sürücü sadece 2 ila 6 yıl arasında hapis cezası alabiliyor. Ancak aynı kişi kaldırımda yürüyen birinin çantasını çaldığında ‘nitelikli hırsızlık’ suçundan 5 ila 10 yıl arasında ceza alabiliyor. Bu tablo, mevcut yasal sistemin mal güvenliğini, can güvenliğinden daha öncelikli gördüğünü açıkça ortaya koyuyor.

Trafikte Haklarım Derneği Kurucu Başkanı Yasemin Usta, İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya tarafından açıklanan Eylem Planı’nı hatırlatarak, “Bu plan kapsamında, ölüm ve yaralanma oranlarını azaltmak amacıyla idari yaptırımların daha caydırıcı hale getirilmesi öngörülüyor. Söz konusu düzenlemelerin Meclis’te yasalaşması, binlerce insanın hayatını kurtarabilecek nitelikte. Ben de milyonlarca trafik mağdurundan yalnızca biriyim,” diyerek yaşadığı acı deneyimi şu sözlerle paylaştı: “Sürücülerin yaptığı kural ihlalleri nedeniyle bir kazada 18 yaşındaki kuzenimi kaybettim; başka bir kazada ise kız kardeşim ve yeğenim yaralandı. Kuzenimin ölümüne neden olan, hatalı sollama yapan, aşırı hızlı ve ehliyetsiz sürücü bir gün bile cezaevine girmedi. 8 yıl süren hukuk mücadelesi sonucunda ne yazık ki adalet sağlanamadı. Oysa trafik mağdurlarının psikolojik iyileşmesinde adalet duygusunun tesisi büyük önem taşıyor.”

Trafik Mağdurları Adalet İçin Yüksek Bedeller Ödüyor

Trafik kazalarının ardından uzun ve yıpratıcı bir hukuk süreciyle baş başa kalan mağdurların yalnızca adalet mücadelesi vermekle kalmadığını, aynı zamanda ciddi bir maddi yükün altına girdiklerini belirten Trafikte Haklarım Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Avukat Tuğçe Demir, dikkat çeken veriler paylaştı. “Bir trafik mağdurunun Asliye Ceza Mahkemesi'nde görülen bir davayı üst mahkemeye taşıyabilmesi için vekaletname noter ücreti ve avukatlık ücretleri dahil en az 35.000 TL, Ağır Ceza Mahkemesi'nde takip edilen davalar için ise bu bedel en az 53.000 TL’yi buluyor. Asliye Hukuk veya Asliye Ticaret Mahkemeleri’nde açılan 100.000 TL maddi ve 100.000 TL manevi tazminat davası için ise istinaf ve temyiz süreçleri dahil noter ücreti, dava harçları, bilirkişi ve avukatlık ücretleri gibi masraflar toplamda en az 43.000 TL’yi bulmaktadır. Bu rakamlar, çoğu zaman cezalandırılan sanıkların ödediği cezaları dahi aşmaktadır.”

Demir, trafik mağdurlarının yalnızca fiziksel ve psikolojik travmalarla değil, aynı zamanda adalet arayışı sırasında karşılaştıkları yüksek maliyetlerle de mücadele etmek zorunda kaldıklarını vurguladı. Bu durumun, ceza sistemindeki adaletsizlikle birlikte mağdurların ikinci kez mağdur olmasına neden olduğunu ifade etti.

TBMM’de Daimi Bir Komisyon Kurulmalı

Trafikte Haklarım Derneği olarak paydaşı olduğumuz 2024-2027 Karayolu Trafik Güvenliği Eylem Planı kapsamında derneğimizin önerileri doğrultusunda hazırlanan ve Cumhurbaşkanlığı Genelgesi ile kabul edilen performans göstergeleri çerçevesinde; ilgili tüm bakanlıklarla iş birliği içerisinde, trafik kural ihlalleri, idari yaptırımlar ile trafik kazaları sonucu meydana gelen ölüm ve yaralanmalara ilişkin Türk Ceza Kanunu hükümlerinin caydırıcılık düzeyinin araştırılması ve bu ilişkinin güçlendirilmesi hedeflenmektedir. Bu doğrultuda yapılacak yasal düzenlemelerin ivedilikle hayata geçirilmesi, trafik güvenliğinin sağlanması açısından büyük önem taşımaktadır.

Trafik kazaları, ülkemizin kanayan yaralarından biri. Dijital Mecralar Komisyonu ya da Kadın-Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu gibi, kalıcı ve yetkili bir yapı ile bu alandaki yasal düzenlemeler izlenmeli ve geliştirilmelidir.
Trafikte Haklarım Derneği, trafik kazalarının önlenmesi ve trafik mağdurlarının adalet mücadelesine destek olunması adına hem sahada hem de karar alıcı mekanizmalarda aktif rol üstlenmeye devam edecektir.